Schuldgevoel

Ik weet nog niet precies wat alle stappen van rouw zijn, maar ik weet wel dat er ergens een lijst met ‘de fases’ en bijbehorende emoties te vinden is. En ik weet ook nog niet precies wanneer, maar ik ben van plan me erover in te lezen. Heb al een aantal podcasts, boeken en artikelen over rouw op mijn ‘to do-list’ staan, dus dat komt vanzelf. Maar ondanks dat ik nog niet precies weet wat de fases zijn, heb ik wel het idee dat ik er al heel veel heb gehad. Ik heb eigenlijk zelfs het idee dat ik gewoon alles door elkaar gooi en de lijst (die ik dus nog niet ken) totaal niet netjes of in de juiste volgorde aan het afwerken ben.

De grootste en meest intense fase/emotie die ik deze weken ervaar is natuurlijk verdriet. Maar daarnaast ken ik ook heel veel gevoelens van woede, frustratie, verbondenheid, soms zelfs dankbaarheid en opluchting, maar ook een gevoel van schuld.

Vlak na de begrafenis merkte ik dat ik niet meer zo veel kon huilen. Ik voelde me eigenlijk best oké, maar daar had ik vervolgens een schuldgevoel over. Ik dacht bij mezelf: dit is volgens mij niet de bedoeling. Mijn moeder verliezen is toch het allerergste wat me kan overkomen? Waarom voel ik me dan niet continue depressief? Waarom ben ik niet heel de tijd en elk moment van de dag aan het huilen? Ik was het gevoel niet aan het verstoppen of onderdrukken, maar het huilen kwam gewoon niet. Het was alsof mijn traanbuisjes op waren door alle tranen die ik al gelaten had op de dagen vlak voor haar overlijden en vlak daarna. Het lukte gewoon niet meer. Maar alsnog: waarom de fuck lukt het niet? Als ik hier zo snel overheen ben, dan is er volgens mij iets mis met me.

Wat ik ook heel erg voelde, was een schuldgevoel over alle keren dat ik lelijk had gedaan tegen mijn moeder. Ik heb ontzettend veel herinneringen aan haar, maar zelfs de goede herinneringen werden opeens overschaduwd door slechte momenten. Neem nou onze vakantie naar Curaçao: heerlijk dat we met zijn tweeën dit eiland hebben bezocht in november 2019. We hebben lekker gegeten, in de zon gelegen, gezwommen, de Christoffelberg beklommen: echt van alles. Maar we waren niet meer gewend om zo op elkaars lip te zitten, dus er waren ook momenten van irritatie. En dus waren we aan het bekvechten toen we verkeerd reden, omdat de weg naar die bewuste Christoffelberg zo extreem onduidelijk was aangegeven. En dus keek ik haar heel boos aan, die ene keer in de zee toen ze een opmerking maakte die bij mij totaal verkeerd viel. Ik weet niet eens meer wat de opmerking precies was, maar ik haat het dat ik haar toen zo boos heb aangekeken. Er zijn nog zoveel meer momenten waarvan ik denk: had ik maar anders gereageerd. Was ik maar áltijd geduldig gebleven als ze weer een verhaal bij me kwijt wilde en uren door aan het kletsen was aan de telefoon. Had ik maar niet boos tegen haar gedaan tijdens die vakantie op Kos, jáááren geleden. Was ik maar ELKE dag bij haar langs gegaan toen ze al niet zo goed was, voordat we wisten dat het die klote ziekte was.

Die tranen zijn er inmiddels weer volop en de goede herinneringen gelukkig ook weer. Ik weet dat ik niet 24/7 kan huilen, dat is onmogelijk. En ik weet dat je in het echte leven niet altijd kan leven alsof iemand elk moment dood kan gaan. Ik kan nu nog zo hard tegen mensen om me heen zeggen: wees vanaf nu voor altijd lief en aardig en geduldig tegen je ouders. Maar zo werkt het niet. Je familie… of laat ik zeggen ‘mijn’ familie, mijn familie is er één waarbij direct en kribbig doen tegen elkaar erbij hoort. Omdat je niet altijd je beste zelf hoeft te zijn en omdat die band zo diep zit, dat het altijd goed komt. Je moet er wel wat voor doen natuurlijk, daar niet van. Je moet wel blijven praten met elkaar en het goedmaken als er frictie is geweest. Begrijp me niet verkeerd, ik wil het natuurlijk zoveel mogelijk gezellig hebben met ze, maar het is onmogelijk om te verwachten dat je altijd maar goed met elkaar kunt opschieten.

En toch… als ik nu nog sorry kon zeggen tegen mijn moeder voor al die keren, dan zou ik dat zo graag doen. Ik heb het gevoel dat ik nu pas echt snap en voel hoe belangrijk ze voor me is. Ik zou dat besef heel graag mee terug in de tijd nemen naar toen ze er nog was. En nog meer vakanties naar Curaçao boeken. Nog vaker door de duinen fietsen en honing kopen bij een mannetje in Clingendael. Nog vaker samen naar Brabant rijden voor een buitenrit. Nog vaker samen door de Intratuin lopen en een goede deal scoren op die eetkamerstoelen die ik daar vandaan heb. Nog vaker samen koffiedrinken. Nog vaker samen kerst vieren met alle Engelse tradities van kalkoen tot aan Christmas Crackers aan toe. Nog vaker carrot cake maken naar het recept van de Jones Brothers, die we jaren geleden voor het eerst samen geproefd hebben in de Coffee Company in Utrecht. Nog vaker praten en lachen over dat ik als kind drammerig het telefoonboek met nummers van twee maneges voor haar neus had gelegd en zei ‘je moet nú bellen’, omdat ik zo graag op paardrijden wilde.

Nog zoveel vaker zou ik al die dingen willen doen, maar ze gaan nooit meer komen. Ik hoop dat de vervelende herinneringen verdwijnen en dat vooral deze fijne herinneringen in mijn hoofd blijven zitten. Ik hoop dat de fase van een schuldgevoel hebben, of die nu wel of niet officieel bij het rouwen hoort, hier en nu stopt.